เวลาเราปวดนี่นะ ความเจ็บปวดนี้เป็นเรา ถ้าสติมีสมาธิพอนะ ความเจ็บปวดมัน “สักแต่ว่าเจ็บปวด” มันไม่หาย มันชาๆ มันเป็นกลางไง มันเป็นกลางระหว่างความเจ็บปวดนะ

ความเจ็บปวดนี้ ถ้าเป็นเรานี่เจ็บปวดมาก “แต่ถ้าเรามีสติและมีปัญญาพอ ความเจ็บปวดนี้เป็นสักแต่ว่า” คือรู้สึกได้แต่ไม่ปวด รู้สึกว่ามันมีอาการแต่ไม่ปวด “นี่คือสักแต่ว่าปวด” แล้วถ้าจิตมันสงบ แล้วมันใช้ปัญญามันใคร่ครวญนะ มันปล่อยวางเวทนา “เวทนาไม่ใช่เรา เราไม่ใช่เวทนา” มันแยกเวทนากับเราออกจากกันเลย

“ฉะนั้นเวทนานี้ มันมีเพราะว่า ปัญญาเราไม่รอบคอบ”

อิริยาบถ เห็นไหม การนั่งนานๆ ก็เมื่อย การเดินตลอดก็ไม่ได้ การยืนทั้งวันก็ไม่มี การนอนซักครึ่งวันก็แย่แล้ว เวลาคนป่วยที่ลุกไม่ได้ เห็นไหม เวลานอนนี่หมอเขาต้องพลิกตัวตลอดเวลา เพราะมันกดทับ พอมันกดทับแล้วมันจะเน่านะ คนนี่อยู่อิริยาบถเดียวไม่ได้หรอก

ฉะนั้นคำว่าอยู่อิริยาบถเดียวไม่ได้ มันเพราะอะไรล่ะ เพราะมันเมื่อยใช่ไหม มันเจ็บปวดใช่ไหม คือว่าอาการเจ็บปวดมันมีโดยธรรมชาติของมัน แล้วมีโดยธรรมชาติของมัน เพราะเหตุใด เพราะว่ามันมีความรู้สึกไง เพราะจิตมันเป็นอย่างนั้น จิตมันอยู่กับที่ไม่ได้ คำว่าอยู่กับที่ไม่ได้ เพราะโดยธรรมชาติของเขาเป็นอย่างนั้น

ฉะนั้นพอโดยธรรมชาติเขามีอย่างนั้น พระพุทธเจ้าถึงบอกว่า “นี่เพราะเรามีอย่างนั้น เราวิตกกังวลอย่างนั้นใช่ไหม เราถึงต้องพยายามทำความสงบของใจ”

“การทำความสงบของใจ” เราย้ำแต่การทำความสงบของใจเพราะเหตุใด เพราะถ้ามีความสงบของใจ ปัญญามันจะลึกซึ้งกว่า ปัญญาลึกซึ้งเพราะอะไร เพราะในแนวกว้างนะ ปัญญาสามัญสำนึกนี่เรารู้หมดเลย เราไปอ่านธรรมะก็เข้าใจนะ แต่มันเข้าใจโดยสามัญสำนึก เข้าใจโดยแนวกว้าง แนวกว้างคือเรื่องของโลกไง

ทีนี้เรากำหนดพุทโธ พุทโธ พุทโธ เวลาจิตมันลงสมาธินี่ มันอยู่ในแนวลึก แนวลึกที่ไหน ลึกเข้ามาที่หัวใจของเราไง ลึกเข้ามาในความรู้สึกของเราไง เห็นไหม

ถ้าโดยแนวกว้างนี้ ทุกคนโดยสามัญสำนึก เหมือนเวลาไปหาหมอ หมออธิบายอะไรได้หมดเลยนะ ความเจ็บไข้ได้ป่วยนี่หมออธิบายเลย เป็นโรคเพราะเหตุนั้น มันมีเหตุอย่างนั้น มันมีสมุฎฐานอย่างนั้น มันถึงเป็นโรคอย่างนี้ นี่หมอเขาก็อธิบายของเขาได้ เป็นวิทยาศาสตร์

แต่ถ้าธรรมะนะ ธรรมะต้องมีพุทโธ พุทโธ พุทโธ หรือปัญญาอบรมสมาธินี่ พอจิตมันสงบลงมา มันสงบแล้ว มันปล่อยวางเข้ามาเป็นอิสรภาพของมัน

พอเป็นอิสรภาพของมันแล้ว ถ้ามันจิตสงบเล็กน้อย เวลาพิจารณามันก็เลือนราง แต่เราก็ฝึกหัดใช้ปัญญา แล้วพอเราใช้ปัญญา พอสงบชั่วคราวมันก็คลายตัวออก เราก็พุทโธบ่อยๆ ครั้งเข้า หรือใช้ปัญญาอบรมสมาธิบ่อยๆ ครั้งเข้า จิตมันจะสงบเข้าไปอีก แล้วมันก็คลายตัวออกมาอีก แล้วจิตก็สงบเข้าไปอีก

“นี่คือความชำนาญ ชำนาญในวสี ชำนาญในการเข้า-ออกสมาธิ” คือสมาธิมันมีความชำนาญ มันมีความเข้มแข็งของมันขึ้นมา เห็นไหม

ถ้าจิตมันไม่มีสมาธินะ เวลามันน้อมไปดูเวทนา เวลาเวทนามันปวดขึ้นมา ถ้าเวทนาปวด เวทนาแล้วเรารับรู้ สัญชาตญาณมันรับรู้ของมันว่าเจ็บปวด

แต่ถ้าเรามีสมาธิเล็กน้อย เห็นไหม มันสักแต่ว่า มันปล่อยวางได้ แต่มันขาดไม่ได้ แต่ถ้าเรามีสมาธิมาก คือสมาธิเรามากขึ้นไปนะ เราจับเวทนาได้ “เวทนามันมาจากไหน... เวทนาไม่ใช่เรา เราไม่ใช่เวทนา” มันพิจารณาเวทนา จนเวทนาดับไปเลย นี่ไง “นี่เป็นปัญญาที่มันต่อสู้กับเวทนา”

แต่ ! แต่ถ้าปัญญามันไม่พอ หรือสมาธิมันไม่พอนะ เราจะไปสู้กับเวทนาใช่ไหม พอเวทนาจะเกิดขึ้น “อะไรเป็นเวทนา” จิตมันจะไปจับเวทนานะ แล้วเวทนามันจะปวดเป็น ๒ เท่า ๓ เท่าเลย เขาเรียกว่า “เวทนาซ้อนเวทนาไง”

เพราะมันปวดอยู่แล้วใช่ไหม พอมันปวดอยู่แล้วเราก็จับใช่ไหม นี่เวทนา... พอจับเวทนาแล้วแยกเวทนา ยิ่งแยกมันก็ยิ่งปวด ปวดเป็น ๒ เท่า ๓ เท่าเพราะอะไร เพราะว่าจิตใต้สำนึกมันเคยใช่ไหม พอพิจารณาเวทนา แล้วเวทนามันหาย ก็บอก “แล้วเมื่อไหร่มันจะหาย” คือว่าเรามีตัณหาไง เรามีความอยาก คืออยากให้เวทนาหายโดยจิตใต้สำนึก แล้วเราไปพิจารณามันโดยที่เราอ่อนแอ มันจะปวดจนนั่งไม่ได้เลย มันจะปวดจนเราต้องรีบลุกหนีเลย

แต่ถ้าเรามี “ขันติธรรม” ขันติ พุทโธ พุทโธ พุทโธ นี่คือนักรบ - นักหลบ

นักรบคือเราเข้าไปต่อสู้กับมัน นักหลบคือหลบก่อน เห็นไหม ถ้ากำลังเราไม่พอใช่ไหม อย่างเช่นของมันหนักนี่เรายกไม่ไหวหรอก อย่างน้อยต้องยก ๒ คน เราก็หาเพื่อนมาช่วยยก แต่ถ้าไม่มี ๒ คน ก็ต้องทอนมัน แบ่งให้เป็น ๒ ส่วน แล้วเราค่อยยกเอา

นี่ก็เหมือนกัน เวลาเวทนามันเกิด ถ้าเราสู้กับมันไม่ได้ ก็ให้เราหลบมาก่อน หลบมาที่พุทโธ พุทโธ พุทโธ เวลามันปวดก็พุทโธ พุทโธ พุทโธ

ถ้าจิตหนึ่งคือมือ มือนี่มันหยิบได้สิ่งหนึ่ง ถ้ามันหยิบพุทโธเต็มๆ นะ ไอ้ความรู้สึกเวทนามันยังปวดอยู่ ถ้าพุทโธเต็มๆ เดี๋ยวมันจะดึงความรู้สึกมาอยู่ที่พุทโธหมดเลย “เวทนาหายไปโดยสักแต่ว่า”

เวทนาหายไปเพราะอะไร เพราะจิตไม่รับรู้ไง จิตมันไม่รับรู้ เพราะจิตมันมาอยู่ที่คำบริกรรม เห็นไหม พุทโธ พุทโธชัดเจนมากเลย นี่จิตมันจะลงสมาธิได้

นี่เขาบอกว่า “การจะปล่อยเวทนาด้วยปัญญานี้ปล่อยอย่างไร”

การปล่อยเวทนานี้ มันก็เหมือนกับว่า เราจะใช้หนี้ได้อย่างไร ถ้าเราจะใช้หนี้ได้ คือเราต้องมีเงินก่อน เราถึงจะใช้หนี้ได้ใช่ไหม

แล้วนี่ “เราจะปล่อยเวทนาได้อย่างไร” ถ้าเราไม่มีสมาธิ เราจะเอาอะไรไปปล่อยเวทนาล่ะ ถ้าเป็นปัญญา ปัญญาก็เป็นสัญญา เอ้า... คิดได้หมดแหละ “เขาปล่อยได้เราก็ปล่อยได้ เมื่อกี้ยังปล่อยได้เลย เมื่อวานก็ปล่อยได้ ทำไมวันนี้มันปล่อยไม่ได้” อันนี้มันเป็นสัญญา แต่มันไม่เป็นปัจจุบันไง ไม่เป็นความจริงไง แล้วถ้าเป็นความจริงมันอยู่ที่ไหนล่ะ

“ถ้าเป็นความจริง มันอยู่ที่สมาธิ อยู่ที่กำลัง” อยู่ที่สมาธิ ถ้าสมาธิมันมีกำลังนะ เวทนามาขนาดไหน มันก็เผชิญหน้า มันไม่ลุกหนี แล้วมันมีปัญญาแยกแยะเลย “กระดูกเจ็บได้ไหม เนื้อเจ็บได้ไหม เอ็นเจ็บได้ไหม เลือดเจ็บได้ไหม” ดูสิ กาชาด มีเลือดแขวนไว้เต็มเลย มันเจ็บไหม

สิ่งต่างๆ นี้มันเจ็บไม่ได้หมดหรอก มันเจ็บเพราะอะไร เจ็บเพราะว่าหลงนี่ไง เพราะจิตมันไม่รับรู้ไง

เอ้า... ก็รู้อยู่แล้ว นี่ข้อเท็จจริงอย่างนี้ ปัญญาอย่างนี้ ทุกอย่างมันก็มี แต่เวลามันเกิดกับเราในปัจจุบันสิ มันเกิดในปัจจุบันนี้ เห็นไหม

อย่างเช่น ไฟติดที่ไหน มันต้องดับที่นั่น เวทนาก็เหมือนกัน “เวทนาความรู้สึกเกิดที่ไหน ถ้าสติปัญญาทันเดี๋ยวนั้น มันดับเดี๋ยวนั้น” นี้ดับเดี๋ยวนั้นก็เป็น “ปัจจัตตัง เป็นสันทิฏฐิโกของคนๆ นั้น” เป็นรสชาติของธรรม

“รสของธรรม ชนะรสทั้งปวง” เป็นรสที่เกิดกับใจเดี๋ยวนั้น

แต่อันนี้ถ้าไปพูดให้คนอื่นฟัง ก็ว่าเป็นสัญญา .... ใช่ ! ก็เป็นสัญญา เพราะธรรมะของพระพุทธเจ้ามันครอบคลุมหมดแหละ

นี่คือธรรมะของพระพุทธเจ้า แต่เราใช้ไม่ถูกจังหวะ ใช้ไม่ถูกวิธีการ มันก็แก้ไขเราไม่ได้ แต่ถ้าเราใช้ถูกจังหวะ ใช้ถูกวิธีการ มันก็แก้ไขเราได้ เห็นไหม ถ้าแก้ไขเราได้ มันเป็นประโยชน์กับเรา

เขาบอกว่า “จะปล่อยเวทนาด้วยปัญญาได้อย่างไร”

ต่อไปนี้ มันจะภาวนากันทางอินเตอร์เน็ตไง มันจะภาวนากันทางอินเตอร์เน็ต แล้วอินเตอร์เน็ตนี้มันจะแก้ให้เวทนาหายได้ด้วย มันไม่มีทางหรอก มันถามมาใช่ไหม เพื่อจะให้ได้ไง ต่อไปนี้ เวทนามันจะหายได้ทางอินเตอร์เน็ต แล้วเวทนามันจะหายในอินเตอร์เน็ตเลย แต่คนภาวนาอยู่มันปวด

มันเป็นได้ ก็ที่เราเป็นจริงๆ นี่แหละ มันจะเป็นได้ถ้าเรามีสติปัญญา พอมีสติปัญญาแล้วมันมีสมาธิขึ้นมา เวทนาเราจะแก้ได้ ถ้ามันแก้ไม่ได้ เราก็ต้องกลับมาที่เวทนา

แล้วตอนนี้เราจะพูดอย่างนี้นะ มีคนพูดบ่อยมาก ว่า “เวลาจะเป็นโสดาบันต้องผ่านกาย ต้องผ่านเวทนาอะไรนี่” เราบอกว่ามันไม่ใช่หรอก มันผ่านกายก็ได้ ผ่านเวทนาก็ได้ ผ่านจิตก็ได้ ผ่านธรรมก็ได้

เราจะบอกว่า ถ้าเวทนานี่มันกล้า ทุกอย่างมันทุกข์เกินไป ถ้าทุกอย่างมันทุกข์เกินไปนี้ เราก็หลบหลีกไปใช้วิธีการอื่นก็ได้ อย่างเช่น การเดินทางนี้ ถ้าเราจะเดินทางเข้ากรุงเทพฯ แล้วเกิดน้ำท่วม เกิดทางขาดหมดเลย แล้วเราจะไปทางไหนล่ะ

ถ้าเราจะเข้ากรุงเทพฯ เราไปทางถนนก็ได้ เราไปทางเครื่องบินก็ได้ เราไปทางเรือก็ได้ สมัยโบราณเขาเดินเรือนะ เขาเดินเรือเข้าคลองดำเนิน เพื่อเข้ากรุงเทพฯ กัน สมัยโบราณเวลาจะเข้ากรุงเทพฯ เขาไปทางเรือกันทั้งนั้นแหละ เขาไปเรือได้

ฉะนั้นเราจะบอก เพราะว่าเด็กๆ บางคนมันฟังมาด้วยความซื่อของตัวเองไง บอกว่าเป็น “จะโสดาบันก็ต้องพิจารณากาย จนกายขาด จะเป็นโสดาบัน ก็ต้องพิจารณาเวทนา จนเวทนาขาด” เราก็ตะบี้ตะบันตรงนั้น แต่ถ้ามันไม่ตรงกับจริตเราล่ะ

“ถ้ามันไม่ตรงกับจริตเรานะ อะไรที่มันเกิดขึ้นในปัจจุบัน ให้เราพิจารณาอย่างนั้น”

เราจะบอกว่า ถ้ามันเกิดเวทนากล้า หรือมันทุกข์ยากมากนัก เราก็เปลี่ยนแนวทางก็ได้ เปลี่ยนมุมมอง เปลี่ยนวิธีการปฏิบัติบ้างก็ได้ “การเปลี่ยนนี่เขาเรียกว่าอุบายไง”

บางอย่างนี่นะ เช่นเราไปถึงทางของเรา แล้วมีภูเขาขวางอยู่ข้างหน้า ธรรมดาเราเลี่ยงภูเขา เราก็ไปได้แล้ว แต่ด้วยความซื่อของเรานะ เราก็จะเอาหัวชนภูเขานี่ จะดันให้ไปทางภูเขานี้ มันไปได้ ถ้ามันปีนภูเขาขึ้นไป ข้ามภูเขาไปมันก็ไปได้ แต่ถ้าด้วยความซื่อนะ มันจะเจาะภูเขานั้น มันเอาหัวทิ่มไปอย่างนั้นแหละ

“การปฏิบัตินี่มันจะซื่อนักไม่ได้”

หลวงปู่มั่นพูดไว้ เห็นไหม หลวงปู่มั่นเล่าให้ฟังไง มีพระปฏิบัติเขาจะไปบ้านนี่ บอกให้ขึ้นมาบ้านสิ แล้วด้วยความซื่อ เขาบอกให้ขึ้นบ้านก็ขึ้นไปบนหลังคา บอกให้ลงมาสิ ก็ลงจากหลังคา มันก็ลงไปใต้ถุน

เขาให้เข้าบ้าน เขาไม่ได้ให้ขึ้นหลังคา ไอ้ด้วยความซื่อของเราไง ขึ้นบ้านๆ มันกระโดดขึ้นหลังคาเลย ลงมาๆ ก็ลงไปใต้ถุนบ้านเลย เขาให้เข้าบ้าน “มัชฌิมาปฏิปทา”

นี่ก็เหมือนกัน คำว่าสู้กับเวทนา พิจารณากาย เราต้องเข้มแข็ง เราต้องต่อสู้จริงๆ แต่ถ้าเวลาต่อสู้ขึ้นไปแล้ว ถ้ามันแบบว่าอุกฤษฏ์นัก เราก็ใช้อุบาย คือเราเปลี่ยนแปลงได้

นี่การปล่อยเวทนานะ นี่พูดถึงนะ คนถามส่วนใหญ่ก็มาที่นี่แหละ แล้วกลับไปก็เขียนหนังสือมาถาม เพราะต่อหน้าไม่กล้าถาม เวลาอยู่ต่อหน้านี่มันก็จะซักได้ไง คำว่าซักได้ก็เหมือนกันหมอ มันซักอาการ มันดูอาการนะ การแก้ภาวนาต้องเป็นอย่างนั้นนะ

ถ้ามันอ่อนแอ เราก็ต้องสู้ด้วยความเข้มแข็ง การพิจารณาเวทนา พิจารณากายนี้ ต้องต่อสู้ด้วยความจริงจัง แต่ถ้ามันพิจารณาไปแล้วนี่มันอุกฤษฏ์ คำว่าอุกฤษฏ์ คือ เราเอาจริงเอาจัง พอเราเอาจริงเอาจังแล้ว แบบว่ามันไม่มีทางออกนะ เราก็เปลี่ยนได้ เพราะพระพุทธเจ้าเปิดกว้างมาก

“กาย เวทนา จิต” นี่เวลามันเศร้าหมอง ผ่องใส เรามาพิจารณาจิตก็ได้ พิจารณาธรรมนี้กว้างขวางมาก

“ธรรม คือ ธรรมารมณ์” อารมณ์ที่มีสมาธิ จิตที่เป็นสมาธิแล้วจับการกระทบนี่แล้วแยกแยะ พอแยกแยะ เห็นไหม มันไปได้ร้อยแปดเลย

“การพิจารณากายโดยไม่เห็นกาย นี่คือธรรมารมณ์”

“ธรรมะกับอารมณ์ คือ ธรรมารมณ์”

การพิจารณากายโดยไม่เห็นกาย กับ การพิจารณากายโดยเห็นกาย

นี่คือเวทนา คือ เวลาสู้กับเวทนา

“การพิจารณากายโดยเห็นกาย คือ เจโตวิมุตติ” ตัวจิตที่เป็นสมาธิ พิจารณากาย เห็นกายโดย เหมือนส่องกล้องจุลทรรศน์ แต่นี่มันส่องดูจิต จิตเห็น.. จิตรู้.. จิตวิภาคะ.. จิตแยกส่วนขยายส่วน..

การพิจารณากายโดยไม่เห็นกาย คือ ธรรมารมณ์ คือ ธรรมะกับอารมณ์นี้ มันพิจารณากายด้วยการเทียบเคียงไง ว่ากายมนุษย์เกิดจากอะไร เวลาเราพูดแบบเถรตรงนะ เราก็ว่ากายนี้มีดิน น้ำ ลม ไฟ เราก็เอาอากาศมาเลยนะ เอาดินมาเลยนะ เอาน้ำเอาไฟมาเลย แล้วก็กวนมันขึ้นมาเลย แล้วก็สร้างขึ้นมาให้เป็นมนุษย์เลย อย่างนี้มันเป็นไปไม่ได้หรอก

มันมาจากกรรม มันมาจากปฏิสนธิจิต มันเกิดในไข่ มันมีไข่เป็นเชื้อ เห็นไหม มีไข่ของมารดาเป็นเชื้อใช่ไหม แล้วปฏิสนธิวิญญาณนี้ มันปฏิสนธิในไข่ จากในไข่นั้นมันก็ฟักตัวของมันใช่ไหม มันเกิดมาเป็นมนุษย์ใช่ไหม พอเกิดเป็นมนุษย์ขึ้นมา นี่มันถึงจะเกิดขึ้นมาเป็นกายใช่ไหม พอกายที่มันโตขึ้นมา แล้วพิจารณากาย

นี่คือพิจารณากายโดยปัญญาไง พิจารณากายโดยธรรมารมณ์ โดยปัญญา นี่ถ้าเป็นปัญญาวิมุตติ คือพิจารณากายโดยไม่เห็นกาย แต่ ! แต่จิตสงบนะ

ถ้าจิตไม่สงบนะ มันจับไม่ถึงขั้วหัวใจ มันจับไม่ถึงกิเลส มันพิจารณาของมันไม่ได้ แต่ถ้าเป็นปัญญาวิมุตติ เพราะมันมีสัมมาสมาธิ มันถึงมีวิปัสสนาญาณ มันเกิดขึ้นมาโดยใช้ปัญญานี้เทียบเคียง

การพิจารณากายโดยไม่เห็นกาย... ก็มี !

ถ้าพิจารณากายโดยเห็นกาย เห็นกายจะเป็นเจโตวิมุตติ เห็นกายคือเห็นเป็นภาพเลย คือจับภาพได้ แก้ไขได้เลย นี่ไง การภาวนามันถึงมีแยกแยะ เราถึงบอกว่า ถ้าสิ่งใดที่มันเป็นอุกฤษฏ์จนเกินไปนัก เห็นไหม ให้เราหาช่องทางของเราไง

แล้วก็มีคนถามเข้ามาเยอะมาก “แล้วของพวกหนูจะทำอย่างไร ถึงจะพอดีช่องทางล่ะ”

โอ้... “อนาคตังสญาณของพระพุทธเจ้านะ” พระพุทธเจ้านี่รู้เลยว่าควรสอนอย่างไร ควรทำอย่างใดกับสาวก-สาวกะนี้

มันมี ! หลวงปู่มั่นนี่ท่านรู้ คนจะเป็นอย่างนั้นได้ มันต้องสร้างบารมีมาเยอะ เหมือนคนที่จะมีปัญญามาก ก็ต้องศึกษามาเยอะ คนที่จะมาภาวนา ถ้ามีปฏิภาณไหวพริบที่สร้างมาจากอดีตชาติเยอะ แต่ถ้าไม่ได้สร้างอดีตชาติมานะ พอมาเป็นปัจจุบันนะ ปัญญามันก็เป็นปัญญาสามัญสำนึกเราเท่านี้แหละ มันไม่ลึกซึ้ง มันไม่เข้าถึงข้อเท็จจริง ถ้าเข้าถึงข้อเท็จจริงนั้นจะเป็นประโยชน์กับเรา

นี่พูดถึงว่า “จะปล่อยวางเวทนา ด้วยปัญญาอย่างไร” ถ้าถามอย่างนี้ คือ เป็นวิทยาศาสตร์ เป็นโลก เขาเรียกว่าเป็นโลก เป็นโลกคือสูตรตายตัว แต่ถ้าเป็นธรรมนะ เป็นธรรมนี่มันมีหยาบ มีกลาง คือว่าเป็นธรรม

คำว่ามีหยาบ มีกลางนี้ ไม่ใช่คนตอบนี่กะล่อนนะ เดี๋ยวหาว่าคนตอบนี่ฉ้อฉล อะไรก็ไม่รับผิดชอบ เวลาจะตอบปัญหาขึ้นมานี่เลี่ยงหนี มันไม่ใช่ ! จะบอกว่าถ้ามันเป็นธรรมะนี้ เพราะกิเลสของเราเอง กิเลสของเราเองนี่มันพลิกแพลง

“ไม่ใช่คนตอบกะล่อน กิเลสต่างหากที่มันกะล่อน กิเลสมันฉ้อฉล”

ถ้ากิเลสมันฉ้อฉล คือ เราคิดแบบสูตรวิทยาศาสตร์ คือมันเป็นสูตรตายตัว เห็นไหม มันเหมือนกับของที่เป็นวัตถุ แต่นามธรรมนี่มันดิ้น มันหลบมันหลีกไง

ถ้ามันหลบมันหลีกอย่างนี้ แล้วถ้าเราใช้สติปัญญานี่มันจะไล่เข้าไป จะหลบหลีกไปทางไหน มันตามไป.. ตามไป.. ตามไป พอมันตามไปอย่างนี้เห็นไหม นี่ขั้นของปัญญามันจะไล่เข้าไป ไล่กิเลสเรานี่แหละ ไล่ไอ้ความฝังใจนี้เข้าไป

ฉะนั้นถ้าไล่เข้าไปอย่างนี้ ถึงบอกว่ามันต้องเป็นปัจจุบัน คือ มันต้องไล่เข้าไป แล้วมันพลิกแพลงตลอด อย่างเช่น โจรนะ เวลาที่เราจะจับมัน มันยังเอาตัวรอดได้ ความรู้สึกของเรานี่

“มารเอย.. เธอเกิดจากความดำริของเรา เราจะไม่ดำริถึงเจ้าอีกแล้ว เจ้าจะเกิดบนหัวใจของเราไม่ได้อีกเลย”

ความคิดกับความดำริ แล้วกับอวิชชาในจิตนี้ คิดดูสิว่า มาจากมันทั้งนั้นเลย แล้วถ้ามันฉ้อฉล มันกะล่อนมาจากใจเราแล้ว แล้วเราใช้ปัญญาจากธรรมะของเรา ที่เข้าไปจับต้องมัน มันอยู่ลึกกว่าเรา อู๋ย... มันดิ้นนะ มันพลิกแพลงนะ จนเราหัวปั่นเลยล่ะ

ฉะนั้นพอเรามีความชำนาญเข้าไป นี่ถ้าพูดถึงเวลาถามธรรมะกันโดยแบบ เขาเรียกกันว่า “ธัมมสากัจฉา” คือว่าลูกศิษย์กับอาจารย์ตอบปัญหากัน มันจะไล่อย่างนี้เข้าไปเลย พอไล่อย่างนี้เข้าไป มันก็ตอบเห็นไหม

แต่นี่มันแก้ทางอินเตอร์เน็ตใช่ไหม มันเป็นปัญญาทางอินเตอร์เน็ต ! ปัญญาทางวิทยาศาสตร์นี้มันตายตัวไง

เอ็งถามมา ข้าก็ตอบไป แล้วเอ็งก็ถามมา แล้วข้าก็ตอบไป เหมือนส่งไปรษณีย์กันไง เอ็งก็ส่งคำถามมา ข้าก็ตอบคำถามเอ็งไป แล้วเอ็งก็ส่งคำถามเข้ามาใหม่ แล้วข้าก็ตอบเอ็งไปใหม่ มันจะบรรลุธรรมทางอินเตอร์เน็ต ... มันไม่มี !

แต่นี่เพราะมันเป็นประโยชน์ สื่อนี้จะเป็นประโยชน์ เราพูดเพื่อประโยชน์กับสังคม เพื่อประโยชน์กับโลกเนาะ เอวัง